Ўзбекистондаги йўлларда юқори аниқликдаги камералар кундалик равишда транспорт воситаларининг давлат рақам белгиларини ва йўловчиларини кузатиб, йўл қоидаларининг бузилишини аниқлайди. Бу тизим, асосан, қизил чироқдан ўтиш, хавфсизлик камарини тақмаслик каби қоидабузарликларни аниқлайди.
TechCrunch нашрининг хабар беришича, тизимга тушган машиналардан бири 6 ой давомида кузатилган. Хавфсизлик тадқиқотчиси Анураг Сен тизим интернетда ҳамма учун очиқ, яъни паролсиз қолдирилганини аниқлаган.
Кузатув тизими қанча вақтдан бери очиқлиги аниқ эмас, бироқ тизимдан олинган артефактлар унинг маълумотлар базаси 2024 йил сентябрда ташкил этилганини ва йўл ҳаракати мониторинги 2025 йил ўрталарида бошланганини кўрсатган.
Экспертларнинг таъкидлашича, ушбу маълумотларнинг сизиб чиқиши транспортни кузатувчи миллий тизимлар қандай ишлаши, улар қандай маълумотларни тўплаши ва бутун мамлакат бўйлаб миллионлаб одамларнинг ҳаракатланишини кузатишда улардан қандай фойдаланиш мумкинлиги ҳақида камёб тасаввурларни тақдим этади.
Ўзбекистондаги бу тизим Хитойнинг Махвисион компанияси томонидан ишлаб чиқилган. Компаниянинг LinkedIn’даги видеосида айтилишича, уларнинг камералари "бутун қоидабузарлик жараёнини" ёзиб олиш ва "қоидабузарлик ҳолатларини реал вақтда кўрсатиш"га қодир.
Maxvision компанияси ўзининг хавфсизлик ва кузатув технологияларини бутун дунёга, жумладан Буркина-Фасо, Қувайт, Уммон, Мексика, Саудия Арабистони ва Ўзбекистонга экспорт қилади.
TechCrunch’нинг очиқ тизим ичидаги маълумотлар таҳлили Ўзбекистоннинг йирик шаҳарлари, шунингдек, гавжум чорраҳалар ва бошқа муҳим транзит йўналишлари бўйлаб жойлашган камида юзта камерани аниқлади.
“Биз камераларнинг GPS координаталарини чизиб, Тошкентда, жанубда Жиззах ва Қарши шаҳарларида, шарқда Наманганда давлат рақамларини ўқийдиган камераларни топдик. Камераларнинг бир қисми қишлоқ жойларда, масалан, Ўзбекистон ва Тожикистон ўртасидаги чегара ҳудудларида жойлашган”, - дейилади нашр эълон қилган хабарда.
Мамлакатнинг энг йирик шаҳри Тошкентда камераларни ўндан ортиқ жойда топиш мумкин. Ушбу камераларнинг баъзилари ҳатто Google Street View’да ҳам кўринади.
Сингапурлик камералар ишлаб чиқарувчиси Xolovits номи билан ўз суратларига сув (лого) белгиси қўйиладиган камералар 4К пикселлар сонида қоидаларни бузаётган транспорт воситаларининг видео ва ҳаракатсиз тасвирларини олади.
Очиқ қолган тизим бошқарувнинг веб-панелига кириш имконини берган бўлиб, у ерда операторлар қоидабузарликларнинг яқинлаштирилган тасвирларини, ишлов берилмаган видеоёзувларни, шунингдек, атрофдаги бошқа автомобилларнинг кадрларини кўришлари мумкин бўлган. TechCrunch нашри ушбу маълумотларни эълон қилишдан олдин автомобиль рақамлари ва одамларнинг юзларини беркитган.
Изоҳ