Марказий банк банк хизматлари истеъмолчилари билан ўзаро муносабатларда тижорат банклари фаолиятига қўшимча минимал талабларни белгиловчи буйруқ лойиҳасини жамоатчилик муҳокамасига қўйди.
Қайд этилишича, амалиётда қарз олувчилар ва кафиллар томонидан кредит мажбуриятларини бажармаслик оқибатларини тўлиқ англамасдан шартнома тузиш ҳолатлари учраб туради. Натижада, улар кейинчалик кредитни тўлаш билан боғлиқ муаммоларга дуч келишлари мумкин, бу эса ўз навбатида, уларнинг кредит тарихида муддати ўтган қарздорлик тўғрисидаги маълумотларнинг пайдо бўлишига олиб келади ва уларнинг янги кредит олиш имкониятларини чеклайди.
Таклиф этилаётган лойиҳа қарз олувчиларга уларнинг кредит бўйича мажбуриятларининг ҳуқуқий ва молиявий оқибатлари тўғрисидаги маълумотларни олдиндан етказиш имконини беради. Бу нафақат истеъмолчига кредит таваккаллари ҳақида маълумот беради, балки қарзни расмийлаштиришда онгли ва масъулиятли қарорлар қабул қилишга ёрдам беради.
Лойиҳага кўра, банклар томонидан кредит ажратиш тўғрисида ижобий қарор қабул қилингандан сўнг, бироқ кредит шартномаси расмийлаштирилгунга (оферта тасдиқлангунга) қадар қарз олувчи - жисмоний шахсга кредит мажбуриятлари билан боғлиқ юзага келиши мумкин бўлган хатарлар тўғрисидаги чек-лист тақдим этилиши лозим.
Кредитни банк бўлимида расмийлаштиришда чек-варақ қоғоз шаклида тақдим этилади. Кредитни онлайн расмийлаштиришда қарз олувчи махсус электрон белги билан чек-варақнинг ҳар бир бандини ўқиганини ва танишганини қайд этади ҳамда тасдиқлаш тугмасини босади.
Чек-варақ қуйидаги шартларни тушунтириш билан ўз ичига олади:
• Кредит - бу харажат. Кредит - бу мен тўлашим керак бўлган молиявий мажбурият. Кредитнинг асосий суммасидан ташқари, кредит бўйича ҳисобланган фоизларни, баъзи ҳолларда эса кредит билан боғлиқ бошқа харажатларни ҳам тўлашим керак бўлади.
• Кредитни қайтариш жадвали билан диққат билан танишиб чиқдим. Мен ҳар ойда тўловларни қачон ва қанча миқдорда амалга оширишим кераклигини тушунаман ва бу мажбуриятларни ўз вақтида бажара олишимга ишонаман.
• Менинг даромадим кредитни тўлаш имконини беради. Мен ойлик даромадим ва доимий харажатларимни, шунингдек, кредит бўйича мажбуриятларни бажара олмаслигимга олиб келиши мумкин бўлган енгиб бўлмас куч ҳолатлари юзага келиши эҳтимолини ҳисобга олдим.
• Кредит тўловларини кечиктиришнинг оқибатларидан хабардорман. Кредит тўловлари ўз вақтида тўланмаган тақдирда банк ушбу қарздорлик бўйича тегишли жарима ва пенялар белгилашини, қарздорлик суд орқали ундирилган тақдирда эса суд харажатларини тўлашимга тўғри келиши мумкинлигини тушунаман. Кредит тарихимда мажбуриятларнинг ўз вақтида бажарилмаганлиги ҳақида маълумот акс эттирилишини биламан.
Бунда барча белгилар қўйилганлиги ва тасдиқлаш тугмаси босилганлиги санаси, вақти, IP-манзили кўрсатилган ҳолда банкнинг автоматлаштирилган тизимида қайд этилиши лозим.
"Банкларнинг айрим мобил иловаларида мижоз шартноманинг барча қисмларини ўқимасдан "Розиман" тугмасини босиши мумкин. Молиявий саводсиз ёки эътиборсиз истеъмолчилар шартнома шартлари билан тўлиқ танишмасдан хизматлардан фойдаланишни бошлайди," - дейилади тушунтириш хатида.
Шу муносабат билан, агар истеъмолчи таклиф этилаётган шартноманинг (офертанинг) барча саҳифаларини охиригача кўриб чиқмаган бўлса, унга хизмат кўрсатиш шартларига розилигини тасдиқловчи тугмани босиш имконияти берилмаслиги керак.
Истеъмолчи чек-варақнинг барча бандлари билан танишиб чиққанлигини қайд этмагунча ва уни тасдиқламагунча шартномани расмийлаштиришга йўл қўйилмайди.
Бундан ташқари, банк фаолиятида қўлланиладиган инсофсиз хизмат кўрсатиш амалиётлари рўйхатини қуйидагилар билан тўлдириш таклиф этилмоқда:
• истеъмолчиларга уларнинг кредит олиш тўғрисидаги аризасида кўрсатилганидан ортиқ миқдорда кредит таклиф қилиш ва уларни кредит олишга ундаш;
• кредит қарздорлигини давлат томонидан фуқароларга ажратилган ижтимоий нафақа ва ёрдамлар ҳисобидан ундириш;
• кредит тўловларини кредит шартномасида ёки унга илова қилинган кредитни сўндириш жадвалида белгиланган календарь санагача тўлаш тўғрисида талаб қўйиш, қарз олувчи томонидан банкнинг автотўлов хизматидан фойдаланиш даврида кредит тўловларини ҳисобдан чиқариш амалга ошириладиган ҳоллар, шунингдек қонун ҳужжатларида назарда тутилган бошқа ҳоллар бундан мустасно.
Изоҳ