– Philips тиббий асбоб-ускуналар ишлаб чиқарувчи дунёдаги етакчи компаниялардан биридир. Тажрибангиз нуқтаи назаридан 2024 йилда соғлиқни сақлаш бозорининг ривожланиш тенденциялари ҳақида гапириб берсангиз: Соғлиқни сақлаш технологиялари бозорида қандай долзарб муаммолар, тенденциялар ва ривожланиш истиқболлари мавжуд?
2024 йилги тенденциялар контекстини яхшироқ тушуниш учун биз сўнгги йиллардаги умумий тенденцияларни ҳам ҳисобга олишимиз керак. Сўнгги йилларда турли тизим ва технологияларнинг пайдо бўлиши ва ривожланиши туфайли диагностика соҳасида сезиларли ютуқларга эришилди. Илгари асосий диагностика «технологияси» шифокор ва унинг тажрибаси бўлиб, маълумотлар индивидуал равишда таҳлил қилинган. Бугунги кунда беморнинг соғлиғи ҳақида аниқроқ ва батафсил маълумот олиш имконини берувчи кўплаб усуллар ва воситалар мавжуд.
Бироқ, афзалликлар билан бир қаторда, янги технологиялар муайян муаммоларни ҳам келтириб чиқаради. Улардан бири бир-бирига қарама-қарши бўлиши мумкин бўлган жуда кўп турли маълумотлардир. Бу аниқ ташхис қўйиш ва оптимал даволаш усулини танлашни қийинлаштиради. Шифокорлар бир нечта манбалардан олинган маълумотни уддалай олмай, йўналишини йўқотиши мумкин. Яна бир муаммо – бир вақтнинг ўзида кўп соҳаларда мутахассис бўлиш ёки бошқа шифокорларнинг фикрига таяниш зарурати, бу қарор қабул қилиш жараёнини мураккаблаштиради.
Кадрлар алмашинуви ва ҳамширалар малакасининг етарли эмаслиги ҳам жиддий муаммо ҳисобланади. 10-15 йиллик амалиётдан сўнг камдан-кам ҳолатда касбини ўзгартирадиган шифокорлардан фарқли ўлароқ, ҳамширалар ва назоратчилар ортиқча иш ёки кам иш ҳақи туфайли осонгина бошқа ишга ўтишлари ёки ҳатто фаолият соҳаларини ўзгартиришлари мумкин.
Натижада, бутун дунё бўйлаб соғлиқни сақлаш соҳаси кадрлар етишмаслиги ва молиявий инқирозга дуч келмоқда. Энди, 2024 йилда соғлиқни сақлаш ташкилотлари учун камроқ инсон ва молиявий ресурслар билан кўпроқ иш қилиш тенденцияси мавжуд ва бу интенсив технологик ечимларни талаб қилади. Шу билан бирга, ишлаб чиқарувчилар ва тартибга солувчилар юқори технологияли парваришлашнинг етишмаслиги, шунингдек, тиббий тизимларнинг экологик тозалиги ва барқарорлигидаги номутаносиблик кучайиб бораётганини кўришади. Шу сабабли иш жараёнларини соддалаштириш, беморларга ёрдам кўрсатишни яхшилаш ва истеъдодлар етишмовчилигини бартараф этиш учун сунъий интеллект ва виртуал ҳамкорлик каби ривожланаётган технологиялардан фойдаланиш ривожланишнинг муҳим йўналишига айланмоқда.
Сунъий интеллект соҳасидаги инновациялар вазифаларни автоматлаштириши, маъмурий юкларни камайтириши ва операцияларни оптималлаштириши мумкин. Ушбу технологиялар кўрсатилган муаммоларни муваффақиятли ҳал қилишга ёрдам беради: сунъий интеллектдан фойдаланиш катта ҳажмдаги маълумотларни тез ва самарали тарзда жамлаш, уларни қайта ишлаш ва таҳлил қилиш имконини беради. Айрим оператив диагностика жараёнларини роботлаштириш ва автоматлаштириш тиббиёт ходимларининг ишини енгиллаштиришга ёки уларнинг бир қисмини алмаштиришга ёрдам беради.
Сўнгги пайтларда интеграциялашган диагностика концепцияси машҳур бўлиб, у турли ихтисосликдаги шифокорларнинг ҳамкорлигини ўз ичига олади. Шу муносабат билан, турли манбалардан олинган маълумотларни бирлаштириш орқали ташхиснинг аниқлигини ва клиник қарорларнинг асослилигини оширадиган рақамли платформаларнинг жадал ривожланиши кузатилмоқда. Саратон касаллигини эрта ташхислаш ва даволашни оптималлаштириш учун ушбу ечимларнинг аҳамиятини эътиборсиз қолдириш мушкул.
Бундан ташқари, шуни таъкидлашни истардимки, юқорида айтиб ўтилган замонавий технологиялардан ташқари, Philips аҳолининг турли қатламлари учун юқори технологияли ёрдам мавжудлигини ошириш тенденциясини ҳам фаол қўллаб-қувватлайди.
– Тажрибангизга кўра, қайси тиббий технологиялар бозорда энг оммабоп? Уларнинг ривожланиш истиқболлари қандай?
Бугунги кунга қадар КТ, МРТ, УТТ ва бошқалар каби диагностик ечимлар ҳали ҳам долзарб ва дунёда кенг тарқалган. Аммо мен каминвазив даволаш усуллари ва улар учун технологияларни алоҳида таъкидламоқчиман. Бу ангиография каби минимал аралашувли тизимлардир. Илгари юрак хуружи фақат кўкрак қафасини очиш, беморни юрак-ўпка аппаратига улаш ва айланма операцияни бажариш орқали даволанган бўлса, энди операцияларни минимал жарроҳлик аралашуви билан амалга ошириш мумкин. Минимал инвазив даволаш усуллари беморни тезда тиклашга имкон беради, масалан, юрак хуружидан сўнг, одам бир неча кун ичида касалхонани тарк этиши ва оддий турмуш тарзига қайтиши мумкин. Шунинг учун, ангио-тизимлар ва минимал инвазив жарроҳлик соҳасидаги бошқа технологияларга талаб катта.
Агар айнан Ўзбекистон ҳақида гапирадиган бўлсак (бу менга жуда яқин, чунки Philips даги фаолиятимнинг бошида мен бу ерга тез-тез ташриф буюрганман), КТ ва МРТ тизимлари кўпроқ талабга эга. Philips нинг энг долзарб ечимлари орасида МРТ аппаратлари ва ангиографлар мавжуд. Бу бизнинг баъзи ечимларимиз бозорда ўхшаши йўқлиги билан боғлиқ — масалан, BlueSeal технологияси билан МРТ ва томир ичини визуализация қилиш технологияси.
Ўнлаб йиллар давомида синовдан ўтган КТ, МРТ, УТТ каби технологиялар талабгирлигича қолиши эҳтимоли юқори. Бироқ, соғлиқни сақлаш ечимларини ишлаб чиқиш ҳеч қачон тўхтамайди. Тез орада бизни тиббий тизимларнинг янги авлоди кутмоқда ва сунъий интеллект, булутли порталлар ва юқори сифатли маълумотлар визуализациясига асосланган технологиялар аллақачон жорий қилинмоқда.
– Тиббий диагностикада СИдан фойдаланиш қандай ривожланмоқда? Тадқиқотнинг аниқлигини оширишга ёрдам берадиган ечимлар борми?
Бугун бу ҳақда кўп гапирилмоқда. Ҳа, у ривожланмоқда. Бироқ, нимаси сунъий интеллект, нимаси сунъий интеллект эмаслигини аниқлаш ҳали ҳам жуда муҳимдир. Нейрон тармоқларга бўлган умумий қизиқишдан кейин ҳамма ҳам бу технология қаерда ва қандай ишлатилишини тўғри тушунмайди. Қаранг, ҳаммаси олдиндан тузилган дастурга мувофиқ ҳаракат қилади – бу сунъий интеллект эмас. Ҳатто энг мураккаб, лекин одам томонидан ёзилган дастур ҳам нейрон тармоқ эмас, чунки СИ тизимнинг ўз-ўзини ўрганиш қобилиятини, шунингдек, одамлар учун олдиндан айтиб бўлмайдиган натижаларни яратишни назарда тутади. Шу билан бирга, биз СИни ўргатиш учун фойдаланадиган кириш маълумотлари жуда муҳим: диагностика тасвирлари нейрон тармоққа юкланади ва мутахассис машинага нима нормал ва нима нормал эмаслигини айтади. Нейрон тармоғи ўрганиши, кейин тасвирни олиши ва шифокорга қандай қарор қабул қилиш кераклигини айтиши учун минглаб бундай тасвирларни юклаб олиш керак. Асосийси, сунъий интеллект ускуналари чуқур клиник синовлардан ўтади. Philips буни ҳар доим жуда жиддий қабул қилади.
СИ фаол татбиқ этилаётган асосий соҳа диагностика соҳаси ҳисобланади. Албатта, бундай тизимлар ҳозир жуда кенг қўлланилмоқда ва ривожланишда давом этади. Бизда аллақачон интеграциялашган СИ асосидаги ечимлар мавжуд: сунъий интеллектга эга Philips порталлари қисқа вақт ичида катта ҳажмдаги маълумотларни таҳлил қила олади. Улар тиббий тасвирлар, таҳлил натижалари ва бемор касаллик тарихи каби турли манбалардан маълумотларни қайта ишлашга қодир.
Аммо бу рентгенолог шифокорни алмаштирадими? Ёки диагностика соҳасидаги бошқа бирор мутахассисни? Менинг жавобим — ҳеч қандай ҳолатда, аммо шифокорларнинг ўзлари айтганидек: «сунъий интеллект рентгенологларнинг ўрнини боса олмайди, лекин сунъий интеллектдан фойдаланадиган рентгенологлар сунъий интеллектдан фойдаланмайдиганларни алмаштиради».
Иккинчи йўналиш – бемор билан ишлашда ёрдам бериш. Масалан, беморни МРТ аппаратига жойлаштириш, нишонга тўғрилаш. Одатда оператор томонидан бажариладиган функциялар мавжуд, аммо машинани ўрганиш асосида қурилма буни автоматик равишда амалга ошириши мумкин, бу жараённи сезиларли даражада тезлаштиради.
Сунъий интеллектга асосланган технологиялар аллақачон соҳанинг кўплаб муаммолари ва эҳтиёжларини ҳал қилмоқда ва тиббий хизматлар сифатини оширмоқда, шунинг учун улар, албатта, фаол ривожланишда давом этади.
– Нима учун Philips тиббиётни ривожлантириш ва соғлиқни сақлаш соҳасидаги инновациялар бўйича етакчи эканлигини айтиб берсангиз.
Philips бой халқаро тажриба ва экспертизага, юқори сифатли натижаларга эга, бу билан бозорга чиқаётган барча ускуналар ҳам мақтана олмайди. Philips инновациялар тарихига эга мерос муҳандислик компаниясидир. Биз ҳозирги ноёб ечимлар ва технологияларни ишлаб чиқишга қаратилганмиз. Масалан, биз бошқа ишлаб чиқарувчилар орасида олтин стандартга айланган рентген найчаларини биринчи бўлиб ишлаб чиқардик.
Муҳими шундаки, Philips доимий равишда ривожланиб боради ва мунтазам равишда янги ечимларни ишлаб чиқиш ва мавжудларини такомиллаштиришга сармоя киритади: бугунги кунда бизда 53 мингга яқин патент мавжуд ва фойданинг тахминан 10 фоизи инновацияларни ишлаб чиқиш ва яратишга йўналтирилади. Бу соғлиқни сақлаш соҳаси учун муҳим кўрсаткичдир.
Компаниянинг иши фақат юқори технологияли ускуналар етказиб бериш билан чекланмайди. Мутахассисларимиз тиббиёт соҳасидаги маърифий тадбирларда ҳам фаол иштирок этиб, шифокорлар малакасини ошириб, уларга янги диагностика ва даволаш усулларини ўзлаштиришга кўмаклашмоқда, бу эса ўз навбатида тиббий ёрдам сифатини оширишга ҳам хизмат қилмоқда. Philips ишининг ушбу йўналиши энг долзарб мавзулар бўйича бир қатор вебинарларни, турли мамлакатлар ва минтақалар мутахассисларини бирлаштиришга имкон берувчи эксперт кенгашларини ва ўзбекистонлик мутахассислар ҳам иштирок этадиган рентгенологларнинг конгрессларини ўз ичига олади.
Биз мазмунли инновациялар орқали одамларнинг саломатлиги ва ҳаёт сифатини яхшилаш бўйича ўз миссиямизни давом эттирмоқдамиз. Бундан ташқари, беморлар хавфсизлиги ва ечимларимиз сифати бизнинг устувор вазифаларимиздир ҳамда биз учун юқори технологияли ёрдамни ҳамма жойда мавжуд қилиш муҳим. Philips хизмат кўрсатиш учун юқори стандартларни ўрнатади: малакали муҳандислар ва реал вақт режимида ёрдамга эга бўлган хизмат кўрсатиш марказларининг кенг тармоғи. Шу сабабларга кўра, мутахассислар бизни юқори баҳолайдилар ва биз етакчилик мавқейимизни шундай сақлаб қоламиз.
– Тиббиёт ходимлари юқори технологияли ёрдамни қанчалик яхши тушунишади? Кўплаб шифокорлар замонавий жиҳозлардан фойдаланишни биладиларми? Philips қандайдир ўқув дастурлари, тренинглар ёки курсларни таклиф қиладими?
Кўриб турибмизки, тиббий ёрдамдан имкон қадар кўпроқ аҳоли фойдалана олиши учун Ўзбекистон соғлиқни сақлаш тизимини кенг кўламли модернизация қилиш бошланган. Лойиҳа соғлиқни сақлаш соҳасида рақамли воситаларни ривожлантиришга ёрдам беради. Бироқ, айниқса, янги авлод ускуналари билан ишлашда юқори малакали кадрлар етишмаслиги ҳақида унутмаслигимиз керак.
Philips компаниясида шифокорлар ўз амалиётларида ускунамизнинг барча афзалликларидан фойдалана олишлари ва технологияларимиздан максимал фойда олишлари биз учун муҳим. Шу боис мутахассисларнинг малакасини оширишга, жумладан, янги турдаги ускуналар билан ишлаш нуқтаи назаридан ҳам алоҳида эътибор қаратмоқдамиз. Мутахассислар учун мунтазам равишда жонли тренинглар, вебинарлар ва онлайн-курслар мавжуд. Шунингдек, минтақадаги таълим ва тадқиқот ташаббусларини қўллаб-қувватлашга ҳаракат қиламиз. Компаниямизнинг онлайн формати ва кенг тарқалган рақамлаштирилиши бизга таълим фаолиятимизни мослашувчан ва қулай қилиш имконини беради.
Реклама ҳуқуқи асосида