Жиноятчиликка қарши курашиш барча даврларда ҳам давлатнинг муҳим вазифаси ҳисобланган. Инсон ҳамиша тинч ва хотиржам яшашни хоҳлайди. Бинобарин, тинчлик бор жойда барака ва ривожланиш бўлади.
Президентимиз томонидан ишлаб чиқилган ва тасдиқланган 2017-2021 йилларда Ўзбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йўналиши бўйича Ҳаракатлар стратегиясида Ўзбекистоннинг жиноятчиликка қарши курашиш ва ҳуқуқбузарликларнинг олдини олиш борасидаги мақсадлари аниқ ва равшан баён этилган. Шу асосда 2018 йил "Коррупцияга қарши курашиш тўғрисида" ва "Болаларни уларнинг соғлиғига зарар етказувчи ахборотдан ҳимоя қилиш тўғрисида"ги қонунлар қабул қилингани ниҳоятда муҳимдир.
Бундан ташқари давлатимиз раҳбарининг "Ҳуқуқбузарликлар профилактикаси ва жиноятчиликка қарши курашиш тизимини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида"ги қарори қабул қилинганини алоҳида таъкидлаш лозим. Бу ҳужжат юртимизда ҳуқуқбузарликлар профилактикаси ва жиноятчиликка қарши курашиш бўйича фаолиятни мувофиқлаштиришнинг таъсирчан тизимини яратиш, қонун бузилишларининг олдини олиш ва уларни бартараф этишнинг замонавий ташкилий-ҳуқуқий механизмларини жорий этиш мақсадларини кўзда тутади.
Президентимиз соҳага масъул бўлган идораларнинг асосий вазифаси жиноятчини топиш ва жазолаш эмас, балки жиноят содир этилишига шароит яратиб берган ҳолатларни аниқлаш, айниқса, тизимли муаммолар билан ишлашга алоҳида урғу қаратиш зарурлигини кўп бора таъкидлайди. Бу бежиз эмас, албатта.
Чунки бу борадаги ижобий ишлар натижасида кейинги йилларда жиноятчиликнинг олдини олишда маҳалла институти имкониятларидан самарали фойдаланиш йўлга қўйилди. Эндиликда содир этилган ҳар бир жиноий қилмиш, аввало, маҳаллада кенг муҳокама қилинмоқда.
Жиноятчиликка қарши курашиш кенг жамоатчиликнинг ҳам вазифаси экани суд ва ҳуқуқни муҳофаза қилиш идораси ходимлари томонидан аҳолига атрофлича тушунтирилмоқда.
Бунинг натижасида жиноят содир этиб, яшириниб юрганлар қилмишининг оқибатини тушуниб, ўзлари ҳуқуқни муҳофаза қилиш идорасига келган бўлса, баъзилари қидирув натижасида қўлга олиниб, жазонинг муқаррарлиги таъминланмоқда.
Шундайлардан бири Мансур Доноев 2018 йил август ойида қўлга олиниб, Жиноят кодекснинг 103-моддаси 2-қисми билан жавобгарликка тортилди.
Гап шундаки, М. Доноев 1999 йил шаръий никоҳ асосида Робия исмли аёл билан турмуш қуриб, тўрт-беш ой яшайди, сўнг оилавий низо туфайли ажрашиб кетади. Кейин, яъни 2003 йил 26 май куни у ўзининг маҳалласида яшовчи О. Дўстова билан турмуш қуради.
М. Доноев ва О. Дўстова 2005 йил январь ойига қадар бирга яшашади.
Бу даврда М. Доноев турмуш ўртоғига мунтазам равишда шафқатсиз муомалада бўлиб, уни уриб-дўппослайди. Доимий равишда қўрқитиб, шаъни ва қадр-қимматини камситади.
Бундай ошкора таҳдид ва зўравонлик оқибатида О. Дўстова 2005 йил 28 январь куни яшаш хонадонида устидан бензин қуйиб, ўзини ёқиб юборади ва шифохонада вафот этади. Эртаси куни ҳуқуқни муҳофаза қилувчи идора ходимлари ҳолатни ўрганиш учун М. Доноевнинг уйига келишганда, у аллақачон қочиб кетганди.
Шундан сўнг унга нисбатан қидирув эълон қилинади. Суриштирув-қидирув ишларига қарамай М. Доноев ҳеч қаердан топилмайди.
Аслида М. Доноев узоққа қочиб кетмаган, Тошкент шаҳридаги "Қўйлиқ" бозорида ёлланма ишчи сифатида ишлаб юрганди.
Шундан сўнг у 2009 йил Тошкент вилояти, Ўрта Чирчиқ туманига бориб, деҳқончилик билан шуғулланиб юради. Шу ерда Муқаддас исмли қиз билан танишиб қолиб, 2010 йил унга уйланади. 2014 йилда Тошкент вилояти, Оҳангарон тумани, Ғаллақудуқ қишлоғидан уй сотиб олади.
Буни қарангки, у 2011 йил Тошкент вилоятида тасодифан опаси билан учрашиб қолади ва шундан сўнг уйдагилари билан кўришади. Опаси унга нисбатан жиноят иши қўзғатилганини айтса, синглисидан эса, қидирув эълон қилинганини эшитади. Шу боис у жазога тортилишдан қўрқиб, оила аъзоларига ўзи ҳақида ҳеч кимга айтмасликни тайинлайди.
Қариндошлари ҳам қидирувдаги шахсга доир маълумотни яшириб келишади.
Халқимиз "Қинғир ишнинг қийиғи қирқ йилда ҳам чиқади", деб бежизга айтмаган. Ўтган йил август ойида М. Доноев қўлга олинди ва терговга тортилди. Унга нисбатан эски таҳрирдаги Жиноят кодексининг 103-моддаси 2-қисми билан айб эълон қилинди.
Жиноят ишлари бўйича Норин туман судида ушбу жиноят иши атрофлича кўриб чиқилди.
Суд мажлисида М. Доноев айбига қисман иқрорлигини билдирди. Ҳозир қарамоғида 3 нафар вояга етмаган фарзанди борлигини инобатга олиб, енгиллик беришни сўради.
Суд давлат айбловчиси хулосаси, судланувчининг кўрсатмалари, жиноят иши ҳужжатларини ўрганиб чиқиб, М. Доноевнинг жиноят содир этганликдаги айби исботланган, деб топди. Шунингдек, жабрланувчининг қонуний вакили ва гувоҳлар кўрсатмалари, воқеа жойини кўздан кечириш баённомаси, Наманган вилоят суд-тиббий экспертиза бюросининг 2005 йил 10 февралдаги О. Дўстованинг ўлими ҳақидаги хулосаси ҳамда жиноят ишида тўпланган бошқа далилларга таянилди.
Шу тариқа суд М. Доноевни Жиноят кодексининг 103-моддаси 2-қисмида назарда тутилган жиноятни содир этганликда айбдор, деб топди. Унга нисбатан озодликдан маҳрум этиш билан боғлиқ жазо тайинланди.
Бу воқеани баён қилишдан кўзланган мақсад — ҳаётда жиноий қилмиш ҳеч қачон жазосиз қолмаслигини таъкидлашдир. Зеро, инсоний мезонларга ҳурмат билан қараб яшаш кишининг кўнгил хотиржамлигини таъминлаш билан бирга маънавий жиҳатдан юксалтиради.
Икромжон Орифжонов