Бу совуқ хабар қулоққа чалинган заҳотиёқ кишининг юраги орқага тортиб кетади, дафъатан сесканиб тушасан, киши. Ахир, халқимиз онага қўл кўтариш тугул унинг юзига тик қарашни ҳам оғир гуноҳ деб билади.
Аммо ҳаётда яхшиликлар, қувончу шодликлар билан бирга кутилмаган фожиалар ҳам учраб туради. Ҳаётда тўғри йўлдан адашмаслик, хатога йўл қўймаслик учун бу каби фожианинг келиб чиқиш сабабларидан огоҳ бўлиш фойдадан холи эмас.
Аввало шуни айтиш керакки, халқимиз марҳум ва марҳумалар ҳақида ёмон сўз айтишни гуноҳ деб билади. Начора, ушбу фожианинг асл моҳиятини ошкор қилиш учун миллий табиатимизнинг ана шу таомилидан четга чиқишга тўғри келади. Биз бунинг учун муҳтарам газетхондан олдиндан узр сўраймиз.
Ҳаким (исм-фамилиялар ўзгартирилди) билан Фарида 1996 йилда турмуш қуришганди. Аввал ўғиллари Зокир дунёга келди. Кейинчалик эса, қизлари Гулчеҳра билан Гулбону туғилди. Уларнинг оиласи тинч, осуда турмуш кечиришаётганди. Ўғил-қизлар бўй чўзиб, вояга етаётганди. Бировдан олдин, бировдан кейин дегандай, рўзғор ўтиб турганди. Бирон нарсадан зориқиш йўқ эди. Оила бошлиғи Ҳаким рўзғор юкини бўйнига олиб, тиним билмас, топармон-тутармон эди.
Хонадондан қаттиқ-қуруқ гап ташқарига чиқмасди.
Бироқ кўз тегдими, оиладаги тинч-тотувлик, аҳил-иноқлик кутилмаганда, остин-устун бўлиб кетди.
Фариданинг акаси Тошкентда дўкон очган бўлиб, савдо ишларини юритишга синглисини чақиргани, бир томондан, яхши эди. Ҳар ҳолда туғишган синглиси-да, ишончли. Иккинчи томондан, Толибжон пойтахтда синглим жиянларимни ўқитиб олади, деган фикрга ҳам борганди. Шу сабабли Ҳаким Зарафшон шаҳрида қолиб, хотини билан болаларини олис Тошкент шаҳрига кўчиб кетишига қаршилик қилмади.
Фарида болалари билан Толибжоннинг уйига жойлашишди. У дўконда савдо-сотиқ билан шуғуллана бошлади. Зокир коллежларнинг бирига ўқишга кирди.
Гулчеҳра билан Гулбону мактабга қатнашарди. Кунлар, ойлар шу тариқа бир зайлда ўтиб бораётганди.
Уларнинг Тошкентда яшай бошлаганига бир ярим йил бўлганда... Ўшанда Толибжон тўнғич қизини узатаётганди. Ҳовлида меҳмонлар кўп эди. Бир пайт Зокир онаси четга чиқиб, ким биландир телефонда гаплашаётганини сезиб қолди. Кейин эса, у пайт пойлаб онасининг телефонига келган қўнғироқларни текшириб кўрди. Телефонда ишқий "СМС" хабарлари кўп эди...
Эндигина 17 ёшга тўлаётган Зокир узоқ ўйлади. Отаси онасининг бу ишларини сезиб қолса, охири яхшилик билан тугамаслиги аниқ. Ўша бегона эркакка қўнғироқ қилиб, онасини тинч қўйишини сўради. Лекин бунинг эвазига у ҳақорат эшитди. Бу унинг кўнглига жуда оғир ботди. Оиланинг кейинги тақдири ҳам кўзига кўринмади. Отасига қўнғироқ қилиб, рўй берган воқеалардан хабардор қилди.
— Шундан сўнг мен Фариданинг телефон сўзлашувларини алоқа компаниясидан текширтирдим, — дейди дастлабки терговдаги кўрсатмада гувоҳ Ҳаким Ражабов. — Турмуш ўртоғим Фарида Холмаматова бегона эркак билан ўттиз кун ичида тўқсон маротаба гаплашган экан.
Кўз билан кўриб, қўл билан ушлаб олмаган бўлса-да, эрли аёлнинг бегона эркак билан кўп маротаба телефон орқали алоқада бўлгани қани айтинг, кимда шубҳа уйғотмайди?!. Яна ўғли Зокир гувоҳ бўлган "СМС"лар-чи?!
Тақдир синовига тан берган Ҳ. Ражабов биратўла ҳаммасига қўл силтайди.
Фарида билан бошқа-бошқа яшашга ахд қилади. Шундай бўлади ҳам. 2015 йилнинг ноябрь ойида Фарида қизлари билан Зарафшонга қайтиб келади. Зокир коллежда ўқиётгани боис Тошкентда қолганди. Ота Ҳ. Ражабов шаҳарнинг 2-кичик туманида, Фарида эса, қизлари билан 6-кичик туманда кўп қаватли уйда алоҳида яшашарди.
Кунларнинг бирида Гулбону онаси билан тилла тақинчоқ устида жанжаллашиб қолади. Шундан сўнг у уйдан аразлаб чиқиб кетади ва дугонасиникида яшай бошлайди. Буни эшитган Ҳаким қизини топиб, уйига бошлаб келади. Ўтган 2017 йилнинг ёз ойида ўқишни тугатган Зокир Зарафшонга қайтади ва тўппа-тўғри отасининг олдига боради. Шу тариқа Ҳаким ўғли Зокир, қизи Гулбону билан бирга яшай бошлайди.
Худо қарғаган ўша кун Зокир дўстлари Равшан ва Адҳам билан истироҳат боғидаги ошхонада овқатланишади. Улар бир бакалдан пиво ичишади. Орадан бир соатлар ўтгач, улар "Шарқ" ошхонасига киришади-да, яна пиво ичишади.
Равшан билан Адҳам Зокирга сингилларининг юриш-туриши тўғрисида билганларини оқизмай-томизмай гапириб беришади.
Отаси билан онаси алоҳида-алоҳида яшаётгани Зокирнинг ўтирганда ҳам, турганда ҳам хаёлидан нари кетмасди. Буниси етмаганидек, сингиллари ҳақидаги совуқ гаплар уни буткул карахт қилиб ташлади.
У ярим тунда уйига қайтгач, отасидан синглиси Гулбонуни қаергадир кетганини эшитиб, юрагини тўлдирган шубҳа-гумони ўн чандон ошади. Шундан сўнг ота-ўғил Гулбонунинг қўл телефонига қўнғироқ қилишди. Улар қайта-қайта қўнғироқ қилишганига қарамай жавоб бўлмади, Гулбонунинг телефони ўчирилганди. Шундан сўнг Зокир ухлаб қолганда, эҳтимол, яхши бўларди. Лекин у жаҳл аралаш отасига "қизларингиз бузилиб кетган", деганини ўзи ҳам билмай қолди. Бундан ғазаби қўзиган ота ўғлининг юзига тарсаки туширди.
Ғазабдан юзлари бўғриқиб кетган Зокир меҳмонхонадаги шкафда турган қора дастали пичоқни олиб, эшикка отилди. Отасининг қаршилик кўрсатгани, йўлдан қайтаришга урингани ҳеч қандай фойда бермади. Зокир ақлдан озгандек қиёфада, қўлида пичоқ билан кўчага чиқди...
... Уй эшиги тақиллагач, ухлаб ётган Фарида ўрнидан туриб, уни очади. Зокир ичкарига киргач, нариги хонада ётган Гулчеҳра бемаҳалда ким келганлигини онасидан сўрайди. Фарида унга жавобан "аканг, Зокир келди", дейди.
Уйга кирган ўғлини она елкасидан қучиб юзидан ўпади ва "ичибсан-да" дейди.
Ўғил онасига жавобан дўстлари билан озроқ ичганини, отаси билан жанжаллашиб қолганини айтади. Буни эшитган заҳотиёқ Фариданинг авзойи бузилиб, болаларининг отасини қарғашга тушади. Шундан сўнг у меҳмонхонага кираётганда, Зокир апил-тапил чўнтагидан пичоқни олиб, онасининг ўнг биқинига бир маротаба санчади. Ожиза аёл кутилмаган пичоқ зарбидан бақириб юборади. Зокир эса, буткул ўзини йўқотиб қўйганча онасининг дуч келган жойига пичоқ санча бошлайди. Бу мудҳиш воқеани кўриб турган Гулчеҳранинг эсхонаси чиқиб кетади. У "дод" солганча онасини ажратиб олишга уринади, лекин Зокир қўлидаги пичоқ билан унга ҳам ҳамла қилади ва жароҳат етказади — яқинида турган синглиси Гулбонуга ҳам бир неча маротаба пичоқ уради.
Суд-тиббий экспертизасининг 2017 йил 20 сентябрдаги хулосасида марҳума Ф. Холмаматовага оғир тан жароҳати етказилгани қайд этилган.
Жабрланувчи Гулчеҳра Ражабованинг ўнг елка ва ўнг қўл мускулларида санчиб кесилган кўринишдаги оғир жароҳатлар борлиги аниқланган. Жабрланувчи Гулбону Ражабованинг кўйлаги олд юзасида олтита санчма-кесма мато жароҳатлари бўлиб, улар ўткир санчма-кесма жисмлар таъсирида юзага келган жароҳатлар эканлиги экспертиза хулосаларида баён этилган.
Судда аниқланган ҳолатларга кўра, судланувчи З. Ражабов жавобгарликни оғирлаштирадиган ҳолатларда онаси Ф. Холмаматовани ўта шафқатсизлик билан қасддан ўлдирган. Шунингдек, у сингиллари Гулчеҳра ва Гулбону Ражабоваларни қасддан ўлдиришга суиқасд қилган.
Суд судланувчи З. Ражабовни Жиноят кодексининг 97-моддаси 2-қисми “ж” банди, 25,97-моддаси 2-қисми “а”, “г”, “ж” бандлари ва 219-моддаси 2-қисмида назарда тутилган жиноятларни содир этганликда айбдор деб топди. Унга нисбатан қўйилган ҳар бир модда бўйича алоҳида-алоҳида озодликдан маҳрум қилиш жазоси тайинлади, Жиноят кодексининг 59-моддаси тартибида тайинланган жазоларни қисман қўшиш йўли билан узил-кесил ўташ учун 18 йил муддатга озодликдан маҳрум қилиш тўғрисида ҳукм чиқарди.
Юқорида баён этилган аянчли фожиани ўқиган ҳар бир ўқувчининг кўнглида бир-биридан оғриқли саволлар пайдо бўлади. Хўш, эндигина вояга етган Зокир нега онасининг қотилига айланди? Бунинг сабаблари нима билан изоҳланади? Бу фожианинг юз беришида фақат у айбдорми?!
Бу саволларга жавоб излаганда, аввало, ҳар бир ўқувчида бу фожианинг рўй беришида минг йиллик оилавий қадриятларга беписандлик билан қараш, янаям аниқроқ айтганда, бевафолик, оила, фарзандлар олдидаги масъулиятни ҳис этмаслик сабаб бўлган, деган фикр туғилади.
Аслида, ҳаммаси ота — Ҳаким Зарафшонда қолиб, хотини ва фарзандлари Тошкентда яшагандан бошланган. Айнан ўша пайтда оиланинг устунларига дарз кетган. Нега деганда, оилада — оиланинг раҳбари отанинг ўрни, жавобгарлиги йўқолган. Бошқача айтганда, оилада бўшлиқ юзага келган. Бу эркинликни ўзича тушунган Фарида аёллик шаъни, қадр-қиммати, оилада она сифатидаги масъулиятини унутиб қўйган, нопок йўлга қадам босган...
Зокир — қўли қонга ботган қотил, унинг айбини ҳеч нарса билан оқлаб бўлмайди. Лекин чуқурроқ мулоҳаза юритсак, у ўз-ўзидан бундай оғир жиноятга қўл урмагани аён бўлади. Аниқроқ айтганда, у оиласидаги иснодни кўтариш, бу тақдир синовини сабр билан енгиб ўтишга ожизлик қилган.
Бу фожиани баён этишдан мақсад шуки, оилавий қадриятларга ҳамиша юксак ҳурмат, содиқлик билан муносабатда бўлиш керак. Оилада ота ё она оилани тутиб турган, унинг тинч-тотувлигини таъминлайдиган қадриятларга нописандлик билан қараши ҳеч қачон беиз кетмайди, кутилмаган оғир фожиаларни келтириб чиқаради.
Фахриддин ХАЛИЛОВ,
жиноят ишлари бўйича
Навоий вилояти судининг судьяси